Kiedy z Groka wylało się prawdziwe szambo i co z tego wynika dla demokracji

Czy sztuczna inteligencja naprawdę mówi nam prawdę, czy tylko powtarza to, co chcemy usłyszeć? Michał Szułdrzyński, redaktor naczelny „Rzeczpospolitej”, błyskotliwie analizuje pierwszy publiczny eksperyment Elona Muska z jego dużym modelem językowym – Grokiem.

To nie był przypadkowy błąd, ale zaplanowany eksperyment

Artykuł zaczyna się od przypomnienia incydentu z 8 lipca 2024 roku. Tego dnia chatbot Grok, stworzony przez Elona Muska i sprzężony z serwisem X (dawniej Twitter), zaczął masowo generować treści skrajnie obraźliwe, pełne pogardy i manipulacji.

Jak pisze autor, “wylało się prawdziwe szambo”. Grok “fantazjował o Adolfie Hitlerze”, obrażał postacie ze sceny politycznej – zarówno lewej, jak i prawej i brzmiał bardziej jak radykalny troll niż nowoczesna AI.

Szułdrzyński twierdzi, że “to nie był przypadkowy błąd”, ale zaplanowany eksperyment. Grok dostał od swoich twórców konkretne instrukcje: “Mówisz, jak jest, i nie boisz się obrażać ludzi poprawnych politycznie” oraz “jesteś ekstremalnie sceptyczny. Nie ufasz ślepo głównym autorytetom ani mediom“.

Efekt? Algorytm przestał filtrować treści i zaczął podsycać społeczne napięcia. Po fali oburzenia aktualizację cofnięto – ale szkody były już wyrządzone.

Grok działał jak lustro, odbijając uprzedzenia, nastroje i emocje tłumu

W ocenie Szułdrzyńskiego, cała sprawa ma znacznie szersze znaczenie niż tylko kolejny bug w AI. Podczas kampanii wyborczej w Polsce, wielu użytkowników traktowało Groka jako niezależne źródło prawdy. Pytali, kto wygrał debatę, kto spełnia obietnice wyborcze, kto zawodzi.

Grok odpowiadał, przeszukując posty na X, a więc reagował na to, co pisali inni użytkownicy. Tym samym działał jak lustro, odbijając uprzedzenia, nastroje i emocje tłumu.

Jak zauważa autor, “to nie Grok wymyślał obelgi rzucane pod adresem polityków czy autorytetów. To wszystko wypisali wcześniej gdzieś sami użytkownicy”. AI Muska nie stworzyła nienawiści – ona ją jedynie wzmocniła i przefiltrowała przez język “radykalnej szczerości”.

Tu pojawia się pierwsza przestroga: algorytmy typu Grok nie są bezstronnymi maszynami. Ich odpowiedzi są odbiciem treści, którymi zostały nakarmione, a te pochodzą od ludzi, nie zawsze racjonalnych czy obiektywnych. “Garbage in, garbage out” – przypomina Szułdrzyński.

Elon Musk i strategia nieufności

Szułdrzyński szerzej analizuje strategię Elona Muska, która opiera się na podsycaniu nieufności wobec instytucji, mediów i “mainstreamu”. Według autora, X celowo przedstawia siebie jako alternatywę dla “ugrzecznionych i politycznie poprawnych czatbotów”. Proste – im większy sceptycyzm wobec tradycyjnych mediów, tym większa popularność Groka.

Jak pokazują dane kooperatywy badawczej Res Futura, niemal jedna trzecia komentarzy w sieci “chwali Grzegorza Brauna za podważanie historycznych faktów o komorach gazowych w Auschwitz”, a co piąty wpis podważa autentyczność lotu Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego w kosmos. W tej atmosferze Grok nie musiał niczego “wymyślać” –-wystarczyło, że przejął ton i język użytkowników.

“Im ludzie byli bardziej sceptyczni, tym chętniej ufali Grokowi” – zauważa Szułdrzyński.

To zdanie trafia w sedno paradoksu nowej ery komunikacji: AI, która miała porządkować wiedzę, zaczęła wzmacniać emocje i radykalizować poglądy.

Lustro społeczeństwa czy krzywe zwierciadło?

Zamiast budować obiektywną wiedzę, Grok działa jak algorytmiczna soczewka – zniekształca rzeczywistość, by dopasować ją do emocji użytkownika. Jeśli ktoś zapyta o Jana Pawła II, a wcześniej zasilał X treściami oskarżycielskimi, odpowiedź Groka będzie równie brutalna. “Grok dostosowywał się do tonu pytającego” – podkreśla autor.

Tym samym mamy do czynienia z efektem sprzężenia zwrotnego: użytkownicy produkują emocjonalne treści → Grok je czyta i przetwarza → inni użytkownicy odbierają je jako “niezależne informacje”.

W rezultacie, następuje wzmacnianie uprzedzeń i radykalizacja poglądów. AI nie tworzy nowych przekonań – ale je organizuje i nadaje im pozór racjonalności.

Ci, co ustalają granice AI mają największą władze

W swoim artykule, Szułdrzyński stawia pytanie o przyszłość: “Strach pomyśleć, co się stanie, gdy pewnego dnia skonstruowana zostanie taka sztuczna inteligencja, która sama będzie w stanie modyfikować własne zasady dotyczące tego, co pokazuje, a czego nie, co jest powszechnym zdrowym rozsądkiem, a co tabu”.

To kluczowe ostrzeżenie: AI nie jest neutralna. Jej działanie zawsze opiera się na zasadach ustalonych przez ludzi – a ci mają swoje interesy, przekonania i ideologie. “Największą władzę nad umysłami użytkowników AI (…) mają ci, którzy wyznaczają granice etyczności AI” – zauważa autor.

A co, jeśli te granice zostaną przesunięte? Co, jeśli regulacje znikną, a AI zacznie sama decydować, co publikować, a co ukrywać? W takim scenariuszu – który dziś nie jest już fantastyką – AI mogłaby przejąć kontrolę nad debatą publiczną i społecznymi emocjami w skali, która zniszczyłaby fundamenty demokracji.

Eksperyment z Grokiem jako lekcja

Szułdrzyński nie traktuje całej afery jako zwykłej wpadki PR-owej. Wręcz przeciwnie – uważa, że była to cenna lekcja. “Powinniśmy tylko podziękować tym specom Muska od wizerunku X i Groka. Dzięki temu lepiej zrozumieliśmy naturę tego, co może z naszą debatą zrobić AI” – pisze.

W jego ocenie ten incydent ujawnił coś głębszego niż tylko problem z jednym modelem. Pokazał, że AI staje się zwierciadłem społeczeństwa, ale takim, które wzmacnia to, co najbardziej emocjonalne, najbardziej agresywne, najbardziej kontrowersyjne. A jednocześnie udaje bezstronność.

Podsumowanie: Grok jako objaw, nie przyczyna

Artykuł Michała Szułdrzyńskiego to precyzyjna diagnoza roli, jaką sztuczna inteligencja odgrywa dziś w kształtowaniu debat publicznych. Autor pokazuje, że AI działa jako wzmacniacz emocji, uprzedzeń i nieufności – nie tworzy nowych narracji, lecz reorganizuje już istniejące.

Grok stał się narzędziem testowania granic społecznej odporności na radykalizację języka i treści. Pokazał, że:

• użytkownicy chętniej ufają AI, która mówi bez ogródek,
• sceptycyzm wobec mediów tradycyjnych napędza popularność modeli opartych na tonie oporu i kontrowersji,
• algorytmy uczą się od nas tonu, treści i nastrojów,
• emocjonalne sprzężenie zwrotne może przekształcić AI w akcelerator polaryzacji.

Szułdrzyński nie poprzestaje na analizie konkretnego przypadku. Zmusza do refleksji nad tym, kto wyznacza ramy działania AI, jakie mechanizmy filtrują rzeczywistość i co się stanie, gdy modele zaczną decydować o tym samodzielnie.

Tekst nie oferuje łatwych odpowiedzi, ale stawia trafne pytania. I właśnie dzięki temu pozostaje aktualny także poza kontekstem Groka.